Dyrektywa Omnibus w e-commerce - czy masz powody do obaw?

Dyrektywa Omnibus to projekt Unii Europejskiej. Jego główne cele obejmują:

• zwalczanie nieuczciwych praktyk rynkowych,
• ochronę praw konsumenta,
• ochronę konkurencji i konsumentów,
• wdrożenie obowiązku informowania o cenach towarów i usług.

Omawiana dyrektywa Parlamentu Europejskiego dotyczy wielu kwestii odnośnie do zmiany w prawie konsumenckim, jednak najgłośniej z jej powodu stało się właśnie w kontekście ostatniego z podpunktów.

W skrócie – jej najważniejszym założeniem jest zwalczanie praktyk określanych jako „dual pricing” lub „żonglowanie ceną”:

Powyższy przykład pochodzi sprzed 4 lat, co pokazuje, że praktyka ta nie jest żadną nowością. Sklep tuż przed Black Friday (pierwszy screen pochodzi z 16 listopada) podwyższono (oczywiście chwilowo) „wyjściową” cenę słuchawek, aby później móc ją szybko obniżyć, prezentując w ten sposób bardziej „atrakcyjną” promocję.

Zanim przejdziemy do dokładnych szczegółów dotyczących tego, jak w praktyce wygląda dyrektywa Omnibus, przyjrzyjmy się jej krótkiej historii.

Oto jak przebiegał rozwój omawianej dyrektywy:

• 27.11.2019 – uchwalenie dyrektywy Omnibus w Parlamencie i Radzie Unii Europejskiej;
• 01.07.2020 – dyrektywa Omnibus wchodzi w życie.

Państwa członkowskie zostały zobowiązane do przyjęcia przepisów niezbędnych do wdrożenia dyrektywy do 28.11.2021.

• Lipiec 2021 – projekt dotyczący zmiany ustawy o prawach konsumenta w związku z wdrożeniem dyrektywy Omnibus zostaje opublikowany i skierowany do Sejmu;
• 28.05.2022 – według wstępnych planów, implementowanie przepisów zgodnie z treścią dyrektywy powinno być już stosowane w praktyce w większości krajów;
• 31.07.2022 – dyrektywa została zaimplementowana już w 20 państwach UE.

W Polsce, jak i w innych krajach członkowskich, dochodzi jednak do opóźnienia wdrożenia dyrektywy.

• Jesień 2022 – uchwalenie ustawy i jej wejście w życie w Polsce przewiduje się na jesień 2022, a okres vacatio legis ma wynieść 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy;
• 06.12.2022 – prezydent podpisuje ustawę implementującą dyrektywę Omnibus do polskiego porządku prawnego;
• 01.01.2023 – w Polsce dyrektywa obowiązuje już w pełni; pierwsze sklepy internetowe zaczynają w praktyce stosować się do jej wymogów.

Projekt ustawy zakłada, że na przedsiębiorców mogą być nałożone następujące kary pieniężne:

• 20 000 zł – w ramach pierwszego ostrzeżenia;
• 40 000 zł – za brak poinformowania o wcześniejszej cenie trzykrotnie w ciągu 12 miesięcy od daty, w przypadku której stwierdzono pierwsze naruszenie;
• do 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary – jeśli Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uzna, że doszło do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów;
• do 2 000 000 zł – jeśli przedsiębiorca w czasie trwania stwierdzonego naruszenia umyślnie dopuści się pogwałcenia zbiorowych interesów konsumentów.

Jak więc widać, omawiana ustawa o ochronie praw konsumenta może wiązać się z poważnymi konsekwencjami dla sprzedawców. Przyjrzyjmy się więc bliżej temu, na co dokładnie w jej przypadku warto uważać.

Najbardziej interesującą nas zmianą jest obowiązek informacyjny przy prezentacji promocji cenowych, czyli konieczność umieszczenia informacji o najniższej cenie produktu obowiązującej w ciągu ostatnich 30 dni przed obniżką ceny. Owa najniższa cena produktu jest też określana jako „wcześniejsza cena”.

Warto pamiętać, że „obniżka ceny” jest rozumiana w szeroki sposób. Odnosi się do okazji, promocji, rabatów, wyprzedaży – w skrócie wszystkiego, co prowadzi do właśnie obniżenia ceny. Jeśli sprzedawcy posługują się w swoich komunikatach tego typu hasłami, muszą koniecznie brać pod uwagę wymagania dyrektywy Omnibus.

Jeśli jednak obniżka dotyczy całej kategorii produktów (np. „wyprzedaż laptopów – wszystkie o 30% taniej”), na każdej osobnej karcie produktowej spośród oferowanych w ramach promocji laptopów musi zostać umieszczona informacja o najniższej cenie sprzed 30 dni. Owa cena staje się niejako nową ceną wyjściową – to od niej są następnie odliczane inne rabaty i promocje.

Dyrektywa unijna przewiduje jednak liczne wyjątki od obowiązku informowania o najniższej cenie:

1. Dyrektywa nie wymaga podania „wcześniejszej” ceny w przypadku, gdy towar jest sprzedawany po raz pierwszy lub po dłuższej przerwie w obrocie.
2. Dyrektywa nie dotyczy cen stałych lub cen ustalanych przez podmioty trzecie (np. producenta lub dystrybutora).
3. Dyrektywa nie dotyczy usług, a także towarów sprzedawanych w ramach aukcji lub przetargów.
4. Dyrektywa Omnibus nie dotyczy towarów, których cena jest uzależniona od wahań na rynku finansowym lub rynku surowcowym, jeśli sprzedawca nie ma wpływu na owe zmiany.
5. Dyrektywa nie obejmuje programów lojalnościowych, kart rabatowych i indywidualnych kodów rabatowych.
6. Dyrektywa nie obejmuje produktów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub ich termin przydatności jest bardzo krótki.

Pamiętaj też, że Omnibus to dyrektywa UE – oznacza to, że każde państwo na własną rękę wprowadza odpowiednie zapisy do swojego prawa. Właśnie dlatego dokładne przepisy mogą się różnić w innych krajach (przewidziana jest np. możliwość wydłużenia omawianego okresu 30 dni). Miej to na uwadze, jeśli sprzedajesz także poza Polską.

Co jednak, gdy przedsiębiorcy chcą pokazywać inne ceny odniesienia (np. uwzględniając inflację lub sugestie producenta)? Praktyka ta jest dozwolona, jednak gdy sprzedawcy już ją stosują, owa cena zawsze musi być odpowiednio widoczna.

Często w przypadku przedstawiania promocji cena odniesienia (czyli ta, po której sprzedawany jest produkt) jest wizualnie wyróżniona (np. większym fontem i krzykliwym kolorem), podczas gdy cena wyjściowa jest ledwo widoczna lub wręcz nieczytelna przez grube przekreślenie. W ramach przepisów omawianej dyrektywy UE takie działanie będzie karalne, gdyż może wprowadzać konsumentów w błąd.

Warto przy okazji wspomnieć, że choć przepisy ochrony konsumenta regulują już od jakiegoś czasu pewne kwestie związane z organizowaniem promocji, to jednak dyrektywa Omnibus poświęci im jeszcze większą uwagę i ma docelowo być skuteczniejsza, jeśli chodzi o egzekwowanie prawa.

Przykładem są choćby „stałe promocje” – w ich przypadku cena prezentowana jako atrakcyjna promocja (nawet i 50%) jest tak naprawdę wyjściowa i praktycznie niezmienna (z taką praktyką można często spotkać się w przypadku licznych landing page’y).

Działanie to już teraz jest uznawane za nieuczciwe, a w ramach dyrektywy Omnibus staje się dodatkowo „nielegalne”.

Nowe przepisy mają zabezpieczyć konsumentów przed nieprawdziwymi opiniami na temat towarów lub usług. Należy zwrócić uwagę na to, że to przedsiębiorcy będą odpowiedzialni za wprowadzenie rozwiązań, które umożliwią sprawdzanie ich wiarygodności. Jeśli zajdzie taka potrzeba (np. w ramach kontroli), sprzedawcy muszą być w stanie udowodnić, że recenzje ich produktów i usług zostały opublikowane przez prawdziwych użytkowników, których da się zweryfikować.

Oczywiście sprostanie tego typu wymogom nie będzie łatwe. Kilka przykładowych rozwiązań to:

• opinie dodawać mogą tylko zarejestrowani i zalogowani użytkownicy, którzy zakupili produkt lub usługę;
• opinie w sklepie można zamieścić wyłącznie, gdy poda się przy tym odpowiednie dane osobowe;
• aby klient mógł wystawić opinię, sprzedawca musi wysłać do niego link/specjalny formularz.

Wszystkie tego typu metody mają na celu utrudnienie masowego publikowania fake’owych recenzji. Z punktu widzenia sprzedawców będą one jednak zwykle problematyczne. Przykładowo, aby więcej osób zakładało konta w celu ewentualnego zostawienia recenzji, sklep może wyłączyć opcję dokonywania zakupów jako gość. Taka decyzja jest jednak w stanie doprowadzić do ogólnie mniejszej sprzedaży, gdyż nie każdy chce przechodzić przez cały proces rejestracji, aby dokonać małej transakcji.

W Polsce wiele sklepów dostosowało się już w mniejszym lub większym zakresie do nowych wymagań, które mają chronić prawa konsumenta:

Dyrektywa Omnibus to od czasów RODO jedno z najważniejszych wydarzeń w świecie e-commerce (a może i nawet ważniejsze niż samo RODO). Jeśli chcesz dostosować do tej ustawy swój sklep, najlepiej skorzystaj z pomocy specjalistów.